Metaemocje – co to jest, skąd się biorą i jak z nimi pracować

Metaemocje – być może dziwne, nienaturalne słowo, które opisuje coś, co najprawdopodobniej doskonale znasz. Zdarzyło Ci się kiedyś złościć na siebie, że płaczesz i jest Ci smutno? A może zawstydziłaś się tego, że się czegoś boisz? Ano właśnie, emocje z powodu emocji to są metaemocje.

Metaemocje - co to jest?

Metaemocja to zestaw emocji i przekonań o emocjach swoich, ale i innych ludzi. Z reguły zestaw ten wygląda tak:

emocja → przekonanie → druga emocja

Niezwykle ważną rolę pełnią tutaj przekonania o emocjach. Może odnajdziesz poniżej jakieś znajome wzorce:

Tylko tchórze się boją.
Tylko słaby człowiek okazuje emocje.
Złość jest zła.
Kobietom nie wypada się złościć.
Złość piękności szkodzi.
Chłopaki nie płaczą.
Coś jest ze mną nie tak, skoro się tak boję.
Tylko awanturą można coś zdziałać.
Nie warto się cieszyć, bo coś za chwilę i tak się zepsuje.
Nie wypada być z siebie zadowolonym.
Życie jest trudne.
Inni mają lepiej.
Jak dobrze, że nie jestem taki, jak ta hołota.

W badaniach empirycznych wskazuje się na występowanie czterech wariantów metaemocji:

Emocje „pozytywne” w odpowiedzi na emocje „negatywne”.
Emocje „negatywne” w odpowiedzi na emocje „negatywne”.
Emocje „negatywne” w odpowiedzi na emocje „pozytywne”.
Emocje „pozytywne” w odpowiedzi na emocje „pozytywne”.

Wzięłam słowa pozytywne i negatywne w cudzysłów, ponieważ jest to pewnego rodzaju generalizowanie. Przyjęło się, że emocje takie jak złość, smutek, wstyd czy lęk to emocje negatywne, a radość, duma czy podniecenie to pozytywne. Uważam, że to nietrafne z kilku względów, między innymi dlatego, że już z założenia wartościuje i ocenia emocje, prowadząc często do chęci wyeliminowania tych negatywnych emocji, a one są niezbędne i ogromnie potrzebne.

Metaemocje - skąd się wzięły?

Metaemocje tworzymy w indywidualny sposób, ponieważ powstają w sytuacjach interpersonalnych na bazie reakcji różnych osób na naszą własną emocjonalność. Wartościujące i oceniające reakcje rodziców, bliskich, rodzeństwa, nauczycieli, opiekunów, rówieśników w odpowiedzi na nasze emocje tworzą wzorce. Powstaje wtedy pewnego rodzaju łańcuch behawioralny. Dodatkową, ważną, rolę pełni nasza pamięć wcześniejszych doświadczeń i skojarzenia tych wspomnień z przewidywaniem spodziewanej sytuacji.

Metaemocje i związane z nimi przekonania mogą być dla nas wspierające, szczególnie, jeśli są w formacie „emocje pozytywne w odpowiedzi na emocje pozytywne”, ale mogą też obniżać nastrój lub utrudniać nam codzienne życie w różnych jego sferach.

Przykład: dziecko zawstydzane z powodu przeżywanego lęku, złości czy smutku wytworzy połączenie, które sprawi, że przeżywanie trudnej sytuacji lęku, złości czy smutku będzie połączone z jeszcze wyższym kosztem, a okoliczność, w której doświadcza trudnej dla siebie emocji będzie postrzegana za dużo trudniejszą, niż jest w rzeczywistości. Osoba wstydząca się swojego smutku, lęku czy złości może mieć też niższe poczucie własnej wartości czy niższe poczucie osobistej sprawczości. Dlatego metaemocje są tak ważne!

Uświadomienie sobie własnych schematów emocjonalnych ma wpływ na:

poczucie własnej wartości,
poczucie sprawczości i zaufania do siebie,
jakość relacji, w tym związków uczuciowych,
nasilanie symptomów depresji.

Czasami rozpracowanie swojego zestawu emocja → przekonanie → druga emocja jest w miarę proste i czytelne. Najczęściej jednak wcale nie jest to łatwe, ponieważ myśli, emocje i przekonania łatwo się ze sobą sklejają, często tworząc efekt śnieżnej kuli. W takim poplątaniu emocjonalnym nie zdajemy sobie sprawy z poszczególnych składowych, a wtedy trudno sobie z tym jakkolwiek poradzić.

Metaemocje - jak z nimi pracować?

Najlepszym, najprostszym i chyba jedynym sposobem pracy z metaemocjami jest pieczołowite rozplątywanie poklejonego kłębka. Jeśli nie wiemy, co myślimy; jeśli nie wiemy, co czujemy, trudno z tym cokolwiek zrobić.

Rozplątać kłębek można na wiele sposobów. Czasami, z dawką wiedzy i świadomości, udaje się samodzielnie. Czasami potrzeba wsparcia terapeutycznego. Można też sięgnąć po różne rodzaje psychopomocy, w tym po narzędzia związane z medytacją mindfulness, które są mi niezwykle bliskie.

Medytuj ze mną!

Jestem certyfikowaną trenerką medytacji mindfulness i zapraszam się na zajęcia, które łączą medytację ze najnowszymi odkryciami współczesnej psychologii, a efekty są potwierdzone w tysiącach badań klinicznych.