Jak odpoczywać? Z odpoczynkiem eksperymentuję już od dawna, bo chcę się nauczyć, czym jest dla mnie odpoczynek, jaki jego rodzaj i kiedy stosowany najbardziej mi służy.
Po co odpoczywać?
Wbrew pozorom, nie jest to banalne pytanie. Odpowiedni odpoczynek jest niezbędny dla naszego dobrostanu, a czasami dla możliwości funkcjonowania w ogóle.
Co daje wysokiej jakości odpoczynek?
- Poprawia samopoczucie i nastrój.
- Regeneruje ciało.
- Poprawia umiejętność skupienia i koncentracji.
- Zmniejsza deficyty uwagi.
- Obniża ryzyko wypalenia, też zawodowego.
- Poprawia komunikację w relacjach.
- Ułatwia podejmowanie decyzji.
- Pozytywnie wpływa na poczucie własnej wartości.
- Zwiększa wydajność i produktywność.
- Zwiększa kreatywność.
- Obniża poziom lęku i stresu.
Jak odpoczywać?
Sprawdzałam różne możliwości, trafiłam w poszukiwaniach na różne ciekawe koncepcje i o jednej z nich chcę dziś napisać. Dr Saundra Dalton-Smith jest lekarką i autorką książek o odpoczywaniu. W swoich teoriach, i to do mnie bardzo przemawia, dużo szerzej porusza kwestię odpoczynku niż tylko w kontekście odpoczynku fizycznego. Według niej mamy aż siedem różnych rodzajów odpoczynku.
- Odpoczynek psychiczny
- Odpoczynek sensoryczny
- Odpoczynek emocjonalny
- Odpoczynek społeczny
- Odpoczynek twórczy
- Odpoczynek duchowy
- Odpoczynek fizyczny
Szczegółowy opis i konkretne sposoby odpoczywania poniżej.
1. Odpoczynek psychiczny
Wykonujemy na co dzień różnego rodzaju pracę. Niektórzy pracują fizycznie, ale coraz częściej pracujemy wyłącznie intelektualnie, mniej lub bardziej kreatywnie. Znana teoria mówi, że aby odpocząć psychicznie, należy zmęczyć się fizycznie, ale to spore uproszczenie. Rozróżniamy też odpoczynek psychiczny i emocjonalny. Zasada jest prosta: jeśli zmęczysz się psychicznie, wypróbuj psychiczny odpoczynek.
Rodzaje odpoczynku psychicznego:
- krótkie, ale regularne przerwy w pracy, dobrym przykładem jest stosowanie techniki Pomodoro;
- ćwiczenia relaksacyjne;
- wciągająca lektura, film czy serial;
- zabawa ze zwierzakami domowymi;
- pisanie dziennika w postaci strumienia świadomości.
2. Odpoczynek sensoryczny
Ile bodźców przyjmujesz poprzez zmysły każdego dnia?
Ile do Twojego obiegu nerwowego trafia wrażeń czy sygnałów zewnętrznych oddziałujących na każdy ze zmysłów?
Często nie zdajemy sobie sprawy, że zmęczenie, które czujemy, to nie zmęczenie psychiczne, fizyczne czy emocjonalne, ale właśnie nadmiar sensoryczny. Nie bez powodu mówi się od dawna, że cisza jest dobrem luksusowym, dostępnym coraz mniejszej liczbie osób. Jeśli chcesz, przyjrzyj się temu, ile energii każdego dnia poświęcasz na odbieranie i przyjmowanie bodźców sensorycznych. Ile dźwięków, zapachów, smaków, przypadkowych dotknięć spotyka Cię codziennie.
Rodzaje odpoczynku sensorycznego:
- spędzanie wybranej ilości czasu w ciszy i samotności;
- używanie w miejscu pracy słuchawek wygłuszających dźwięki w tle;
- aromaterapia;
- włożenie przyjemnych ubrań w domu;
- uruchomienie filtra światła niebieskiego w telefonie czy trybu ochrony oczu na komputerze;
- ograniczenie czasu spędzanego online;
- dieta informacyjna;
- ograniczenie źródeł włączonego światła w domu;
- wyłączenie/wyciszenie telewizora, radia;
- spacer w lesie/przebywanie w otoczeniu przyrody.
Naturalnie, to są tylko propozycje. Najlepiej wypracować sobie własne. Sama mam kilka sposobów na odpoczynek sensoryczny, w tym dwa w trakcie jazdy samochodem. Czasami potrzebuję zupełnej ciszy, ale często bardzo głośnej muzyki, która działa u mnie nie tyle na zmysł słuchu, co na zmysł dotyku – mam tu na myśli drżenie i wibracje.
3. Odpoczynek emocjonalny
Mocno powiązany z psychicznym, rzecz jasna, ale jednak to inny rodzaj aktywności. Rodzaje odpoczynku emocjonalnego:
- prowadzenie dziennika z naciskiem na spisywanie emocji i stanów emocjonalnych;
- psychoterapia;
- inne formy psychopomocy, które bazują na uświadamianiu sobie odczuwanych emocji i sposobów na ich regulację (też medytacja mindfulness);
- mówienie otwarcie o emocjach, na przykład w rozmowie z przyjacielem.
Warto podkreślić, że odpoczynkiem emocjonalnym NIE będzie natomiast oglądanie filmów lub seriali, zwłaszcza takich, które w jakikolwiek sposób wpływają na nasz stan emocjonalny. Nie wspominając o czytaniu wiadomości, skrolowaniu mediów społecznościowych. Taki sposób odpoczywania może jeszcze pogłębić zmęczenie.
4. Odpoczynek społeczny
Jeśli jesteśmy w takiej sytuacji, że na co dzień mamy do czynienia z dużą czy wręcz ogromną liczbą kontaktów społecznych, to prawdopodobnie najbardziej potrzebny będzie właśnie odpoczynek społeczny. Łatwo można sobie wyobrazić, że ludzie pracujący w zawodach takich jak nauczyciel czy sprzedawca najszybciej będą zużywać zasoby energii społecznej, choć często są to zawody połączone np. z nadmiarem bodźców sensorycznych. Dlatego pierwszym i najważniejszym sposobem na odpoczynek społeczny jest przeznaczenie czasu na przebywanie w samotności. Ale to nie jedyny sposób.
Rodzaje odpoczynku społecznego:
- szczera i otwarta rozmowa;
- otaczanie się ludźmi, z którymi czujemy się bezpiecznie;
- świadome wyznaczanie granic;
- uczenie się uważnej komunikacji bez przemocy.
5. Odpoczynek twórczy
Bardzo często jest to ten, który przychodzi nam do głowy naturalnie, ale bywa, że nie możemy się do niego zmobilizować. Niemniej odpoczynek twórczy, zwłaszcza w kontekście otaczania się sztuką, ma niebagatelny wpływ.
Rodzaje odpoczynku twórczego:
- tańczenie;
- śpiewanie;
- prace ręczne, makramy, robienie na drutach itp.;
- malowanie i rysowanie;
- pójście do muzeum czy galerii;
- pójście na koncert;
- słuchanie muzyki;
- czytanie poezji i prozy;
- i wszystkie inne, ma które masz ochotę.
6. Odpoczynek duchowy
Odpoczynek duchowy nie jest łatwy do opisania, bo istnieje duże ryzyko wpadnięcia w pułapkę utożsamienia duchowości z religijnością. Czynności religijne jak najbardziej mogą stanowić formę odpoczynku, ale są też inne sposoby odpoczynku duchowego, ale nie powiązane z religią czy jej obrzędami
Rodzaje odpoczynku duchowego:
- modlitwa;
- medytacja związana z religią;
- medytacja świecka, np. mindfulness;
- udział w obrządkach religijnych lub rytuałach duchowych;
- słuchanie inspirujących duchowo przemówień
- czytanie książek duchowych przewodników itp.
7. Odpoczynek fizyczny
Do wszystkich, którzy bali się, że na liście zabraknie leżenia plackiem (też do tej kategorii należę!) – nie zabraknie! Bo prawda jest taka, że możemy sobie zapewnić wszystkie powyższe rodzaje odpoczynku, ale gdy zabraknie czasu na zdrowy sen w wymiarze, którego nasze ciało akurat potrzebuje, to z odpoczynku nici. Poza tym wiele rodzajów opisanego przeze mnie odpoczynku może się w naturalny sposób wiązać z aktywnością fizyczną.
Rodzaje odpoczynku fizycznego:
- jakościowy SEN
- spacer w lesie (też jako odpoczynek psychiczny, fizyczny i sensoryczny);
- zajęcia taneczne (też jako odpoczynek społeczny, twórczy i fizyczny);
- joga (też jako odpoczynek fizyczny, psychiczny i duchowy).
Niejednokrotnie osoby, które po raz pierwszy biorą udział w medytacji mindfulness (mam z tym często do czynienia też w prowadzonych przeze mnie grupach medytacyjnych), zasypiają w trakcie. Jest to bardzo naturalne! Może wynikać z wielu powodów, ale głównym jest zwyczajnie deficyt zdrowego snu. Gdy w trakcie praktyki słyszą – np. ode mnie, a często to mówię – że medytacja to jest taki czas, że nie musisz donikąd biec, niczego zdobywać, niczego udowadniać, to ciało automatycznie wrzuca na luz. A gdy ciało się rozluźnia i hormony stresu przestają być wyrzucane, to odzywa się deficyt fizycznego odpoczynku i najzwyczajniej w świecie błogo zasypiamy.
To pokazuje, jak ważne jest dbanie o zdrowy sen. Dla mnie osobiście – ultraważne. Pamiętam, że możliwość wysypiania się to był jeden z powodów, dla których chciałam prowadzić własną firmę! I do dziś nie chodzę na kompromisy – jedyną sytuacją, w której dobrowolnie zarywam nockę, jest ta, w której jadę na lotnisko. ;)
Oczywiście poza zdrowym snem i zajęciami sportowymi jest jeszcze kilka sposobów na odpoczynek fizyczny:
- leżenie w pozycji relaksacyjnej,
- trening autogenny Schultza lub Jacobsona,
- rozciąganie się,
- drzemki,
- kąpiele relaksacyjne,
- sauna,
- morsowanie,
- akupresura,
- masaże wszelkiej maści.
WAŻNE! | Wyłącz media społecznościowe, bo ULGA TO NIE ODPOCZYNEK!
Nigdzie powyżej nie znajdziecie skrolowania mediów społecznościowych jako formy odpoczynku. W lutym 2022 roku zupełnie zrezygnowałam z obecności na Instagramie i Facebooku i jednym z powodów było zaobserwowanie, że media społecznościowe nie zapewniają odpoczynku, a dają ULGĘ. Szybką, wygodną, bezwysiłkową ulgę.
Podążanie za ulgą, nie odpoczynkiem sprawia, że jesteśmy jeszcze bardziej zmęczeni. Nawarstwione zmęczenie szybko prowadzi do chronicznego, chroniczne do wypalenia i bezsenności. Nie chcę tego dla siebie, nie życzę tego nikomu.
Gdy myślę, rozmawiam o work/life balance, o tym, jak odpoczywać, o regeneracji, lubię metaforę świecy. Jeśli każdego dnia wypalam swoją świecę, zużywając energię na różne aktywności: psychiczne, fizyczne czy emocjonalne, to nie odbuduję świecy, dolewając wody zamiast wosku, prawda? Ba, żeby świecić jasno, potrzebuję dobrej jakości wosku.
Na koniec:
- Jeśli nie wiesz, jakiego odpoczynku potrzebujesz, możesz zrobić darmowy test autorstwa wspomnianej przeze mnie Dr Saundry Dalton-Smith.
- Zapraszam Cię też do Wakacyjnej Grupy Medytacyjnej, która startuje 3 lipca 2023, a jej tematem przewodnim jest ŚWIADOMY ODPOCZYNEK i RELAKS poprzez medytacje i relaksacje.
Co myślisz na temat opisanych przeze mnie kategorii odpoczynku? Dopisałabyś coś? Coś ujęła? Jak odpoczywasz najlepiej? Co się u Ciebie sprawdza, a co nie?
